گزارش مکتوب...دردسرهای سلفی با رسانه جیبی

شبکه های اجتماعی موبایلی پدیده ای نوظهور در عصر فناوری و رسانه قلمداد می شوند که با توجه به مزیت های انحصاری از جمله دسترسی آسان کاربران به انبوهی از اطلاعات، هزینه اندک، سرعت انتشار اخبار و مطالب، عضویت ناشناس در گروه ها و کانال های مختلف و متنوع با کمترین نظارت و فارغ بودن از محدودیت های معمول رسانه های سنتی توانسته در کمتر از پنج سال به پرمخاطب ترین رسانه در جهان و به تبع آن در کشورمان تبدیل شود.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما  براساس آمارهای رسمی مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال 96 بیش از 40 میلیون ایرانی در فضای مجازی شبکه های اجتماعی حضور دارند که در این بین، سهم تلگرام و اینستاگرام بیشتر از سایرین است. از سوی دیگر با نگاهی عمیق تر به نفوذپذیری و تاثیر این شبکه ها در زندگی اجتماعی و خصوصی کاربران و فرصت ها و تهدیداتی که در عرصه های مختلف سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی ایجاد می کند، ضرورت توجه جدی به ساماندهی شبکه های اجتماعی در فضای مجازی، دوچندان شده است. شبکه های اجتماعی موبایلی که باید از آن به عنوان رسانه های جیبی نام برده شود، این روزها مهم ترین ابزار جریان سازی شناخته می شوند و جذابیت آن برای کاربران ایرانی به اندازه ای است که رکورد بیشترین حضور در فضای مجازی با استفاده از این فناوری نوظهور را به خود اختصاص داده اند. به گونه ای که به گفته سید مرتضی موسویان، رئیس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، میانگین حضور ایرانی ها در شبکه های اجتماعی 5 تا 9 ساعت در شبانه روز است در حالی که این آمار در سایر کشورها کمتر از 16 ساعت در ماه است .اما آن چیزی که مهم تر از آمار و ارقامِ تعداد کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است، رفتار کاربران است.مردمی که از دیر باز غنای فرهنگی ، حس نوع دوستی و همیاری و همکاری شان در مواجهه با سختی ها و حوادث زبانزد همه جوامع بود ، چه شده است که اینگونه در کارزار حوادث ، از لحظه غرق شدن مردم در سیلاب فیلم می گیرند و مفتخرانه از ماشین های آبپاش آتش نشانی بالا می روند و رنج و مصیبت همنوعان را در قاب دوربین تلفن همراه خود قرار می دهند و به جای فراهم کردن شرایط مناسب برای امداد رسانان، گرفتن سلفی با حادثه و حادثه دیدگان را اولویت می دانند و البته گاهی همراه با گرفتن آخرین سلفی ، زندگی را نیز بدرود می گویند. به راستی حضور غیر عقلانی این دسته از کاربران بدون در نظر گرفتن تبعات این اقدام و تنها به امید لایک شدن در فضای مجازی و افزایش تعداد فالورها چه منطقی را دنبال می کند؟ حسین 25ساله، دانشجوی دانشگاه شیروان، شبکه های اجتماعی را فرصتی برای استفاده از دانش و علم روز دنیا و اطلاع سریع از وقایع می داند و می گوید این شبکه ها همیشه و همه جا همراه کاربران هستند. مریم 18 ساله از بجنورد نیز جنبه های سرگرمی و امکان عضویت در گروه های مختلف و گرفتن فیلم و عکس یادگاری را علت علاقه مندی اش به شبکه های اجتماعی موبایلی بیان کرده است. سعید آشنا، استادیار جامعه شناسی اگرچه واکنش کاربران به حوادث را در نگاه اول، ناشی از هیجان های مواجه با بحران های غیر قابل پیش بینی می داند، اما بر تضادی مشخص در نوع واکنش ایرانی ها در مقایسه با شهروندان برخی کشورهای اروپایی، در قبال حوادث مشابه را متذکر می شود. این عضو هیات علمی دانشگاه برای شفاف شدن ریسک رفتاری کاربران، گریزی به حوادث تروریستی داعش در لندن و تهران می زند؛ موضوعی که بسیاری از خبرگزاری های داخلی و خارجی نیز به قیاس دو عکس متفاوت در یک قاب پرداختند . فرار مردم لندن از محل وقوع حملات تروریستی و ماجراجویی ایرانی ها در حوالی بهارستان. بدون تردید ارتباطات اجتماعی از مهم ترین مولفه های پیشرفت هر جامعه ای است و آنچه در این عرصه مسلم است اینکه وجود شبکه های اجتماعی موبایلی به عنوان یکی از ابزارهای مهم ارتباط جمعی و انتقال پیام، تاثیر شگرفی بر جنبه های زندگی اجتماعی گذاشته است. بنابراین لازمه کنترل و کاهش آسیب های ناشی از نفوذ این شبکه ها در هویت فرهنگی جامعه و حریم خصوصی افراد، همسویی و تعامل دولت با دستگاه ها و نهادهای فرهنگی و رسانه ملی است تا با فراهم کردن تمهیدات ویژه و مستمر و ارائه آموزش های کاربردی در کنار تقویت باورهای دینی و اسلامی، زمینه ارتقای سطح آگاهی جامعه و سوق دادن رفتارهای فردی و اجتماعی مردم به سمت فرهنگ عمومی جامعه را فراهم کنند.
نویسنده: سمانه بازرگان