اتحادیه‌گرایی؛ برگزیت و منافع تحریم ایران

­پدیده‌هایی چون "برگزیت" و "ترامپ" ریشه در پیامد‌های منفی جهانی شدن و سازوکار‌های سیاسی و اقتصادی مرتبط با آن - یعنی تجارت جهانی، اتحادیه گرایی و ... - دارد.
برخی از این پیامد‌ها عبارت است از:
1- مهاجرت و تاثیر آن بر کاهش دستمزد کارگران بومی در آمریکا و کشورهای اروپایی
2- تضعیف مشارکت عمومی در تصمیم گیری و تصمیم سازی های کلان
3- تضعیف و فروپاشی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی کوچک به علت ناتوانی در رقابت با شرکت‌های بزرگ و چند ملیتی
برخی معتقدند پدیده‌هایی چون برگزیت و ترامپ پایانی بر فرایند‌های جهانی شدن، تجارت جهانی و اتحادیه گرایی است اما این فرایند‌ها ریشه در عقلانیت و تجربه جهانی دارد و با کمرنگ کردن مرز‌های تجاری و اقتصادی و تکیه بر اصولی چون مزیت نسبی و رقابت آزاد، در پی از بین بردن زمینه‌های تکرار جنگ جهانی اول و دوم بوده است.
نباید از یاد ببریم که جنگ‌های تجاری - از جمله رقابت برای دستیابی به مواد اولیه برای صنایع نو ظهور غربی و دسترسی به بازارهای جدید برای عرضه محصولات به وفور تولید شده صنعتی - مهمترین عامل جنگ‌های جهانی اول و دوم بوده و اتحادیه گرایی و تجارت جهانی - در ذیل جهانی شدن - هدفی جز از بین بردن این زمینه‌ها نداشته است.
پدیده‌هایی چون برگزیت و ترامپ نشان داد مهمترین نقصان‌ها و ضعف‌های فرایند جهانی شدن چیست؟ و چه مخاطراتی می‌تواند در پی داشته باشد؟ تجربه نیز نشان داده راه کنترل پدیده‌هایی از این دست نیز اجازه دادن به ظهور سیاسی و مسالمت آمیز آن و کمک کردن به طرفدارانش برای پی بردن به زیان‌ها و مخاطرات آن در عمل می‌باشد. ظاهرا همه پرسی برگزیت و پدیده ترامپ و اجازه دادن به طرفداران آنها برای اینکه دیدگاه‌ها و مطالبات خود را به صورت سیاسی در یک همه پرسی یا انتخابات منعکس کنند و حتی در مرحله‌ای چند ساله قدرت را در انگلیس و آمریکا بدست آورند چیزی جز این نیست.
البته این بدان معنا نیست که طرفداران جهانی شدن و اتحادیه گرایی لزوما موفق خواهند شد مطالبات مخالفان و ضعف‌های و نقصان‌های اتحادیه گرایی را برطرف کنند. ممکن است کار از کار گذشته و فرصت برای اصلاحات از دست رفته باشد. اما عقلانیت حکم می‌کند جهان به اتحادیه گرایی و چندجانبه گرایی باز گردد تا از به سمت جنگ جهانی دیگری نرود؛ آنهم در جهانی که سلاح‌های کشتار جمعی هسته‌ای، شیمیایی، بیولوژیکی و ... وجود دارد.
در این میان بهره برداری کشور‌های جهان - از جمله کشورهای اروپایی، کره جنوبی - از تحریم‌های ایران برای رونق دادن به فعالیت‌های شرکت‌های کوچک خود قابل تامل است.
چنانچه گذشت جهانی شدن و اتحادیه گرایی زمینه را برای قدرت گرفتن بی چون و چرای شرکت‌های بزرگ و چند ملیتی - به علت ظرفیت‌های رقابتی برتر آنها - و متقابلا تضعیف شرکت‌های کوچک فراهم کرده است. در حالی که شرکت‌های کوچک همواره جایگاه قابل توجهی در اقتصاد جهان و کارآفرینی داشته اند. به همین علت طبیعی است نارضایتی عمومی نسبت اتحادیه گرایی تشدید شود.
این موضوع سبب شده کشورهایی که بیش از همه از مزایای اتحادیه گرایی سود برده اند، بیش از دیگران تحت تاثیر زیان‌های آن باشند و بخواهند چاره‌ ای برای آن بیاندیشند.
به عنوان مثال، کمیسیون اروپا برنامه «کاسمه» را برای تامین منابع مالی شرکتهای تجاری کوچک و متوسط و رقابت پذیری بین آنها پیشنهاد داده است. اجرای برنامه موسوم به «کاسمه» (Competitiveness of Enterprises and Small and Medium-sized Enterprises) از سال ۲۰۱۴ میلادی برای افزایش توان رقابت پذیری شرکتهای تجاری کوچک و متوسط تجاری در اروپا آغاز شده است. این برنامه شامل تامین منابع مالی، دسترسی به وامهای بانکی، و سرمایه انسانی برای کارآفرینان است. ابزارهای مالی از طریق صندوق سرمایه گذاری اروپا، و با همکاری واسطه های مالی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا در اختیار کارآفرینان قرار می گیرد.
اما این تنها گزینه پیش روی اتحادیه اروپا نیست. این اتحادیه در پی بهره برداری از فرصت تحریم‌های تهران و اجتناب شرکت‌های بزرگ اروپایی از سرمایه گذاری در ایران به علت ترس از مجازات‌های آمریکا می‌باشد.
به تازگی سه کشور اروپایی یک سازوکار تجاری - موسوم به سازوکار حمایت از تبادل تجاری(ساحات) یا اینستکس ، (INSTEX) - تهیه کرده اند تا با استفاده از آن بتوانند بدون استفاده از دلار به تبادلات تجاری با ایران ادامه دهند اما این سازوکار فقط برای شرکت‌های کوچک و متوسط - شرکت‌هایی که با بازار آمریکا سروکاری ندارند یا دامنه مشارکت آنها با آمریکا محدود است و بنابراین متاثر از مجازات‌های آمریکا نیستند - مناسب است.
علاوه بر این مقامات اروپایی تلویحا اعلام کرده اند ایران باید این واقعیت را بپذیرد که در شرایط فعلی بهتر است صرفا به دنبال جذب شرکت‌های تجاری و کارآفرینی کوچک و متوسط از اروپا باشد.
ظاهرا به زعم آنها با استفاده از این سازوکار تجاری اولا، ایران از فعالیت‌های و سرمایه گذاری های شرکت‌های بزرگ محروم می‌شود؛ ثانیا؛ شرکت‌های بزرگ اروپایی مشمول مجازات‌های آمریکا نمی‌شوند، ثالثا، تهران راهی برای فرار از تحریم‌های پیدا می‌کند و متقاعد می‌شود فعلا از برجام خارج نشود؛ رابعا، زمینه برای رونق گرفتن دوباره شرکت‌های کوچک اروپایی فراهم می‌شود.
مهمتر درخواست وزیر دارایی کره جنوبی از آمریکا برای رعایت ملاحظات مثبت در حل و فصل مشکلات پیش روی شرکت های کوچک کره جنوبی به علت تحریم‌های ایران است.
­به گزارش خبرگزاری یونهاپ کره جنوبی وزارت دارایی این کشور امروز دوشنبه اعلام کرد هانگ نام کی وزیر اقتصاد و دارایی کره جنوبی در دیدار با استیون منوچین وزیر خزانه داری آمریکا در حاشیه نشست سالانه وزرای گروه 20 در ژاپن این درخواست را مطرح کرد.
جالب اینکه وزارت دارایی کره جنوبی بدون هیچ توضیحی اعلام کرد منوچین ابراز امیدواری کرد این مسئله به راحتی از طریق مشورت های نزدیک بین آمریکا و کره جنوبی حل شود.
پرسشی که در اینجا مطرح میشود این است که آیا کاخ سفید نیز به همکاری شرکت‌های کوچک جهان با ایران به عنوان راهی برای کاهش تنش‌ها با تهران و حال مسائل ناشی از اتحادیه گرایی و تجارت جهانی توجه کرده است.
اگر اینگونه است بازار دیگر کشور‌هایی که مشمول تحریم‌های آمریکا هستند - مانند بازار روسیه، کره شمالی، سوریه و ... - نیز میتواند راه فراری برای حل مشکلات صنایع کوچک و متوسط کشورهای غربی و ... باشد.
وزارت دارایی کره جنوبی اعلام کرد صادرکنندگان کوچک کره جنوبی به دلیل توقف صادرات شان به ایران به سبب تحریم های آمریکا علیه این کشور با مشکلاتی مواجهند. وزارت دارایی کره جنوبی نگفت چه تعداد شرکت کره ای تحت تاثیر این تحریم ها قرار گرفته اند.

-------------------------------------------------
عبدالرضا خلیلی