افول صنعت چاپ و نشر قم، فرصت یا تهدید؟

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما چند سالیست که دیگر از آن روزهای پر رفت و آمد و مغازه های پر از مشتری کتابفروشی ها خبری نیست؛ اثبات این ادعا البته کار ساده ایست؛ کافیست سری به خیابان های اطراف حرم حضرت معصومه (س) بزنید؛ جایی که فلافلی هایش شلوغ تر از مغازه های کتابفروشیست.

به یکی از کتابفروشی های پاساژ قدس، یکی از قدیمی ترین مراکز فروش محصولات فرهنگی قم، وارد می شوم؛ از فروشنده میانسال مغازه در خصوص بازار فروش کتاب می پرسم؛ می گوید: اوضاع خیلی خراب است؛ پول برق و اجاره مغازه و شارژ پاساژ هم به زور در می آید؛ چاپخانه های استان یکی پس از دیگری در حال تعطیل شدن اند.

جمله آخرش مرا پای صحبت های رئیس اتحادیه ناشران نشاند؛ با آقای خرمی در مجتمع ناشران قرار ملاقات می گذارم.

با نگاهی به ساعتش، به چند کتابفروشی بسته اشاره می کند و می گوید: ساعت 12 روز است و کاسبی تعطیلِ تعطیل.

به طبقه بالا می رویم؛ آقای خرمی وارد کتابفروشی بزرگی می شود و می گوید: اینجا یکی از شلوغ ترین کتاب فروشی های ساختمان ناشران است؛ همانطور که ملاحظه می کنید دریغ از یک مشتری.

فروشنده می گوید: از صبح، فقط پنج کتاب فروخته ام.

فروشنده جوان که خود فرزند یکی از ناشران استان است در توضیح این اوضاع می گوید: هزینه زینک چهار برابر، و هزینه چاپ و صحافی از ابتدای امسال سه برابر شده است.

آقای خرمی در تایید صحبت های او می گوید: در 18 ماه گذشته نوسانات ارز و پنج برابر شدن قیمت کاغذ و گران شدن خدمات چاپ تاثیر زیادی بر صنعت چاپ و نشر استان قم داشته است.

او با اشاره به چاپ 16 میلیون تیراژ کتاب در سال و فعالیت 110 صحافی و لیتوگرافی در قم می گوید: قیمت یک بند کاغذ به 300 هزار تومان رسیده و با وجود پیگیری ها، دلار با نرخ دولتی به صورت محدود در اختیار ناشران قرار می گیرد که تامین کننده تمام نیاز ها نیست.

قم، در سکوی نخست چاپ کتب دینی

مدیر کل فرهنگ و ارشاد استان قم هم با بیان اینکه قم با 240 چاپخانه و 1300 ناشر دومین استان کشور در حوزه چاپ و نشر کتاب است، می گوید: در سال گذشته 8 هزار و 500  مجوز برای چاپ کتاب، صادر کردیم.

آقای حسینی کاشانی می افزاید: در صدور مجوز برای چاپ کتب دینی اما رتبه نخست کشور را در اختیار داریم.

قرار مصاحبه بعدی ام با آقای محمودیان رئیس اتحادیه چاپخانه داران استان است؛ از او درباره شرایط پیش آمده می پرسم؛ می گوید : صنعت چاپ در دنیا روز به روز در حال توسعه است، اما اعمال تحریم ها، توجه نکردن به صنعت چاپ بسته بندی و کم توجهی سرمایه گذاران به این بخش از دلایل عمده مشکلات حال حاضر است.

رئیس اتحادیه چاپخانه داران، کم بودن سرانه مطالعه، ورود شبکه های اجتماعی به زندگی مردم و چاپ دیجیتالی را در کنار گرانی کاغذ از دیگر دلایل افول چاپ انتشاراتی می داند.

او می گفت: در گذشته یک کتاب در سال سه نوبت هر نوبت 5 هزار تیراژ چاپ می شد اما حالا یک نوبت چاپ می شود، آن هم فقط به تعداد 500 جلد.

بخشی از صحبت های آقای محمودیان اما امیدوارکننده بود؛ او می گفت: ما ظرفیت چاپ انتشاراتی را داریم و خواهیم داشت و با بهتر شدن اوضاع و قیمت کاغذ باز هم به اوج باز خواهیم گشت، اما با این همه ظرفیت و سرمایه در صنعت چاپ، چرا از ظرفیت دیگر این صنعت بهره نبریم؟

او در ادامه گفت: 80 درصد صنعت چاپ در دنیا به چاپ بسته بندی تعلق دارد و تنها 9 درصد آن به انتشارات اختصاص می یابد.

 محمودیان با اشاره به اینکه صنعت چاپ یک صنعت مادر است و توسعه آن در دنیا با سرعت خوبی پیش می رود می افزاید: حال که استقبال مردم از کتاب کم فروغ شده و قیمت مواد اولیه جوابگوی هزینه ها نیست، باید صنعت چاپ استان را به سمت چاپ بسته بندی سوق دهیم.

او با اشاره به تعطیلی صحافی ها به طبع تعطیلی چاپخانه ها گفت: معدل کار چاپخانه ها به دو ساعت در روز کاهش پیدا کرده است و 22 ساعت ظرفیت خالی وجود دارد که بلااستفاده مانده و مهم تر از همه، بیکار شدن دست کم هزار نفر از جمعیت چهار هزار نفری صنعت چاپ استان در چند سال گذشته است.

رئیس اتحادیه چاپخانه داران اضافه کرد: چاپخانه های قم ظرفیت مصرف 56 هزار تن کاغذ را در سال دارند که این عدد سال گذشته با نرخ ارز دولتی به کمتر از 20 هزار تن رسیده است.

چاپ بسته بندی، راه نجات صنعت چاپ

محمودیان می گفت: صنعت چاپ استان برای چاپ انتشاراتی تجهیز شده است و در حال حاضر اگر تغییر رویه ندهیم ناچار صنعت چاپ استان عملا تعطیل خواهد شد، چرا که چاپخانه هایی هم که خود را سرپا نگه داشته اند در حوزه چاپ بسته بندی فعال هستند.

چاپ بسته بندی، موضوع جدیدی بود که رئیس اتحادیه چاپخانه داران استان برای من مطرح کرد؛ ساعتی را در دنیای اینترنت برای دانستن در موردش سپری کردم.

به هر وسیله ای که در خانه نگاه می انداختم، به نوعی با صنعت چاپ در ارتباط بود؛ از نوشته های روی تلویزیون گرفته تا برچسب های روی یخچال و لباسشویی.

بسته بندی در حوزه های مختلف دارویی، صنعتی، پتروشیمی و ... هم راهکار دیگریست که صنعت چاپ و نشر را روی غلتک قرار می دهد.

همواره در کشور ما از نبود بسته بندی های شکیل گلایه شده؛ چرا که یکی از رکن های افزایش تولید و فروش، همین بسته بندی مناسب است، که حالا چاپخانه داران می توانند این بازار را در دست بگیرند و روزهای رکود را به پایان برسانند.

این بار به سراغ آقای رضایی یکی از چاپخانه داران استان می روم که در این کسادی بازار چاپ، عرصه کارش رونق خوبی دارد؛ علتش را که جویا شدم، گفت: چاپخانه من سال هاست که در حوزه چاپ انتشاراتی فعال است اما این تمام ظرفیت ما نیست؛ چند سالیست که با ورود به چاپ بسته بندی توانسته ایم سر پا بمانیم.

صدای کار ماشین های چاپ در واحد کناری هم به گوش می رسید؛ همه مشغول تولید جعبه های کفش بودند؛ مسئول جوان چاپخانه جلو آمد و گفت: ما چون با چاپ بسته بندی در ارتباط هستیم شرایطمان نسبت به انتشاراتی ها بهتر است.

صنایع چاپ انتشاراتی به شدت به سرانه مطالعه و استقبال مردم از کتاب و کتابخوانی وابسته اند به طوری که هر گونه کاهش در سرانه مطالعه، کسادی بازار انتشاراتی ها را در پی دارد، حال آنکه چاپ بسته بندی با هر نوع صنعتی می تواند در ارتباط باشد؛ از نوشت افزار گرفته تا لوازم خانگی؛ وجود بیش از 2 هزار واحد صنعتی در استان و بیش از 15 هزار واحد صنعتی در استان های همجوار می تواند بازاری شگرف برای رونق صنعت چاپ بسته بندی استان شود؛ رونقی که هم گَرد رکود را از چهره این صنعت می زداید، هم صنایع بسته بندی کشور و به طبع آن رونق صادرات محصولات در بسته بندی های زیبا و شکیل را به همراه دارد.

آقامحمدی _ خبرگزاری صدا و سیما _ قم